Vergeet zeker niet om de toetssteen te downloaden! Deze brochure bevat namelijk heel wat suggesties voor iedereen die met herinneringseducatie aan de slag wil gaan.
De Groote Oorlog
'Opgeofferd aan de misvatting dat oorlog een einde kan maken aan oorlog.'
oriëntatie.
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was de oorlog die aan alle oorlogen een einde zou maken. De geschiedenis maakte een andere bocht. De Groote Oorlog is een internationaal symbool geworden voor oorlogsgeweld in zijn meest gruwelijke vorm. De eerste geïndustrialiseerde oorlog sloeg alle regelgevingen en conventies in de wind. De evolutie naar een strijd in de loopgraven gaf wetenschappers, ingenieurs en beleidvoerders een vrijgeleide tot het ontwikkelen van nietsontziende wapens. Vier jaar strijd ontwrichtte talloze families en hertekende de Westhoek tot een maanlandschap. Mensen sloegen nadien de handen in elkaar om dit alles terug op te bouwen, maar meer dan honderd jaar na datum blijven de littekens van dit verhaal zichtbaar. Elk op zich maken ze duidelijk dat er maar één woord als synoniem van ‘oorlog’ gebruikt kan worden: verlies. Maak daarom ook tijd om met jouw klas naar de Westhoek te komen. Dompel je onder in de geschiedenis van een herinneringsplek met de talloze verhalen, die eraan verbonden zijn. Op deze pagina vind je alvast heel wat inspiratie om dit thema in de klas te behandelen.
tijdlijn.
We nemen jou terug in de tijd! In vogelvlucht maak je kennis met enkele belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van de Groote Oorlog. Deze tijdlijn sluit ook aan bij een collectie met audiovisuele bronnen in de beeldbank van Het Archief voor Onderwijs. Voor de inhoudelijke samenstelling vertrokken wij onder andere vanuit enkele gangbare handboeken geschiedenis, de expertise en/of het educatief aanbod van onze partnerorganisaties en de vele waardevolle fragmenten in de beeldbank. Onderaan deze pagina kan je de link naar deze collectie terugvinden.
actualisering.
Toch blijven we ons afvragen of we kunnen leren uit oorlog. Voor vele jongeren is de geschiedenis van de Groote Oorlog iets wat ver van hun bed ligt. Hoe kunnen we dit verhaal relevant maken voor toekomstige generaties? Dagelijks wordt de relevantie van die strijd in het nieuws geduid. De mechanismen die oorlog mogelijk maken zijn nog steeds aanwezig. Jongeren vatbaar maken voor die mechanismen en confronteren met de gevolgen, zijn bij deze belangrijke stappen. Om dit begrip tastbaar te maken is een bezoek aan de voormalige frontstreek onontbeerlijk. Staan op de plaats van het gebeuren en die talloze ‘stille’ getuigen laten spreken, maken veel duidelijk. Het helpt om een tijdgeest te duiden en biedt een bredere kijk op het herdenken. Nu de honderdjarige herdenking achter ons ligt, is de tijd meer dan rijp om ook daarbij stil te staan. De vier grote WOI-musea in de Westhoek hebben een ruim educatief aanbod waarmee ze tal van facetten in de kijker zetten. Het hoofddoel blijft hetzelfde: jongeren een brede kijk aanbieden op een stuk geschiedenis dat de wereld, tot op vandaag, heeft veranderd. Zo kunnen we werken aan hun weerbaarheid in de samenleving, zodat ze kritische burgers te worden.
enkele tips.
tip 1. toetssteen 14-18
Lesgeven over de Groote Oorlog is niet enkel een taak voor de leerkracht geschiedenis, maar ook leerkrachten van andere vakken zoals PAV, godsdienst, zedenleer, taalleerkrachten, … kunnen hun steentje bijdragen. Voor hen ontwikkelde de provincie West-Vlaanderen de brochure Toetssteen 14-18 (boordevol tips en suggesties voor projecten rond de Eerste Wereldoorlog). Geschikt voor iedereen die in de klas of op uitstap een verhaal wil brengen rond dit bloedige conflict. Je kan deze toetssteen downloaden of een gratis exemplaar bestellen via de webshop van de provincie West-Vlaanderen.
tip 2. stap letterlijk de voormalige slagvelden in
Maak tijd om met jouw klas naar de Westhoek te komen. Dompel je onder in de geschiedenis van één herinneringsplek en hol niet van de ene begraafplaats naar de andere. Vaak wordt om bij een bezoek aan de Westhoek gekozen voor een dagprogramma met de combinatie van meerdere musea, sites en begraafplaatsen. Soms is het echter een meerwaarde om te focussen op een specifiek gebied en er te voet of met de fiets verhalen in het landschap te brengen. Sommige herinneringsplaatsen liggen slechts op enkele kilometers afstand van elkaar, verbonden met wandel- of fietspaden met historische duiding. Het is een laagdrempelige manier om optimaal te focussen op één van de gruwelijkste episodes van de oorlog, zonder in te boeten op de aandacht van de leerlingen en met een vereenvoudiging van logistieke en organisatorische uitdagingen.
tip 3. subsidies voor een excursie naar de Westhoek
Er zijn verschillende organisaties die jou kunnen helpen om de nodige middelen bijeen te krijgen om een klasuitstap naar de Westhoek te organiseren. Zo maken klassen uit Oost- en West-Vlaanderen en Nederlandstalige scholen van het Brussels Hoofdstedelijke Gewest via het Fonds Aurore Ruyffelaere kans op financiële ondersteuning tot wel 500 euro (indien voldaan aan de voorwaarden) en via de provincie West-Vlaanderen kunnen scholen ook vaak de nodige middelen bekomen. Daarnaast kan je met dynamoOPWEG gratis met De Lijn naar een cultuurschakel in de buurt en vraag je tot 1.500 euro subsidie aan via dynamoPROJECT. Dynamo3 is een initiatief van CANON Cultuurcel.
tip 4. zoek een aanknopingspunt in de eigen buurt
Maar je hoeft niet perse naar de Westhoek te gaan om meer te leren over de geschiedenis van de Groote Oorlog. De kans is namelijk groot dat er zich in de buurt van jouw school een lokaal oorlogsmonument bevindt (in de vorm van een standbeeld of een gedenksteen). Dit kan een heel interessant vertrekpunt vormen, want het toont aan dat er een sterke link is tussen deze historische gebeurtenis en je eigen stad, dorp of misschien zelfs een specifieke buurt of straat waar de leerlingen dagelijks doorfietsen. Zo komt dat verre verleden plots heel dichtbij en zullen leerlingen gemakkelijker aanknopingspunten vinden. Bovendien leren ze op die manier ook wat meer over de plaatselijke geschiedenis en haar unieke verhalen. En met wat geluk leidt dit tot een grotere waardering voor het lokale erfgoed!
tip 5. benadruk het internationale karakter van de oorlog
Dit land was ooit het slagveld voor zo goed als de hele wereld: hier kruisten de oorlogspaden van mensen van vijftig verschillende nationaliteiten, uit vijf verschillende continenten. Onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat men uit meer dan 120 verschillende landen naar hier trok om aan die strijd deel te nemen. Voorbij de verdeeldheid die hen ooit naar hier voerde of hen hier trof, zullen alle slachtoffers uiteindelijk en altijd deze ene eigenschap met elkaar blijven delen: dat ze allen hun dood haalden, hier, in deze straat, in dit dorp, op dit oude maar aanwijsbaar gebleven slagveld. Meer dan honderd jaar na datum en in een hedendaagse context hebben allen aan die éne eigenschap genoeg om vandaag, in ons midden, bij naam genoemd en herdacht te worden. Een bezoek aan een begraafplaats zoals Lijssenthoek (waar maar liefst 10.784 soldaten van over heel de wereld begraven liggen) maakt dit direct duidelijk. Wil je meer leren over de vele slachtoffers van deze grote multiculturele oorlog? Neem dan eens een kijkje in de Namenlijst: het digitale dodenregister voor burgers en militairen, ontwikkeld door het In Flanders Fields Museum.
tip 6. breng voorwerpen naar de klas
Het kan gebeuren dat leerlingen het vandaag in Keulen horen donderen wanneer je lesgeeft over loopgraven en obussen, postduiven en telegrammen, voedselbonnen, … Veel van die zaken klinken vreemd in de oren van veel jongeren en zelfs van volwassenen. Of ze weten wel wat een gasmasker is, maar kunnen ze zich een beeld vormen over het beperkte zicht dat een WOI-soldaat had wanneer hij dit tijdens een gasaanval moest opzetten? In dat opzicht kan het interessant zijn om eens contact op te nemen met een lokaal museum of een heemkundige kring en te vragen of zij jou kunnen helpen om enkele voorwerpen mee te brengen naar de les (eventueel onder de deskundige begeleiding van een van hun medewerkers). De website van Heemkunde Vlaanderen kan een ideaal vertrekpunt zijn voor jouw zoektocht naar authentieke voorwerpen!
tip 7. nodig een klas uit met anderstalige nieuwkomers
Breng positieve verhalen van change makers en laat jongeren moed putten uit de veerkracht van de mensen en van een streek. Maak deze oorlogsverhalen heel actueel door je klas bv. in contact te brengen met jongeren die uit conflictgebieden komen en laat hen ervaren dat ze eigenlijk allemaal op zoek zijn naar hetzelfde: vrede, nooit meer oorlog! Het is ook een bemoedigende boodschap voor de nieuwkomers met een vluchtverhaal, namelijk dat je wel degelijk terug kan naar een vredevolle plek waar je je thuis voelt. Zo was Ieper na de Groote Oorlog een totale puinhoop, maar vandaag is het een levendige stad. Misschien zien door oorlog vernielde steden zoals Aleppo er in de toekomst ook zo uit…
aanbod basisonderwijs.
aanbod secundair onderwijs.
meer inspiratie.
KlasCement
Het BCH ontsluit via KlasCement een databank met heel wat lesmateriaal, websites en projecten in verband met herinneringseducatie. Zo kunnen leerkrachten het aanbod kiezen dat het best aansluit bij hun vragen. We maakten voor jou alvast een mooie selectie van leermiddelen gelinkt aan de Groote Oorlog.
Het Archief voor Onderwijs
Op de website van Het Archief voor Onderwijs kunnen leerkrachten en leerlingen terecht voor een ware schat aan audiovisueel materiaal om in de lessen te gebruiken. Je vindt hier ook een collectie van beeldmateriaal gelinkt aan onze tijdlijn over de Groote Oorlog.